ANALISIS
SASTRA LISAN
“KANTHI
ATER-ATER SEMAR MENCARI RAGA
NGGINAKAKEN
TEORI STRUKTURALISME”
Di susun kangge amenuhi tugas mata kuliah
Sastra Lisan
Dosen Pengampu : Widodo Wikandana
Dening
Herlita Ayu Lismawati
(2601414014)
Rombel I
PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA JAWA
FAKULTAS BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG
2015
BAB I
PENDAHULUAN
Secara Etimologis struktur berasal dari
kata Structure, bahasa latin yang berarti bentuk atau
bangunan. Struktur berasal dari kataStructura (Latin) = bentuk,
bangunan (kata benda). System (Latin) = cara (kata kerja). asal usul
strukturalis dapat dilacak dengan Poetica Aristoteles, dalam
kaitannya dengan tragedi, lebih khusus lagi dalam pembicaraannya mengenai plot.
Plot memiliki ciri-ciri: kesatuan, keseluruhan, kebulatan, dan keterjalinan
(Teeuw, 1988: 121-134). Strukturalisme berasal dari bahasa Inggris, structuralism;
latin struere(membangun), structura berarti bentuk
bangunan. Secara Etimologis struktur berasal dari kata Structura,
bahasa latin yang berarti bentuk atau bangunan.
Struktur sendiri adalah bangunan teoretis
(abstrak) yang terbentuk dari sejumlah komponen yang berhubungan satu sama
lain. Struktur menjadi aspek utama dalam strukturalisme. Dengan kata lain,
strukturalisme adalah teori yang menyatakan bahwa berbagai gejala budaya dan
alamiah sebagai bangun teoritis (abstrak) yang terdiri atas unsur-unsur yang
berhubungan satu sama lain relasi sintagmatis dan paradigmatis. Strukturalisme
juga beranggapan bahwa seluruh organisasi manusia ditentukan secara luas oleh
struktur sosial atau psikologi yang mempunyai logika independen yang menarik,
berkaitan dengan maksud, keinginan, maupun tujuan manusia.
Menurut Yoseph (1997:38) menjelaskan
bahwa teori strukturalisme sastra merupakan sebuh teori pendekatan terhadap
teks-teks sastra yang menekankan keseluruhan relasi antara berbagai unsur teks.
Mengingat luasnya, materi teori
strukturalisme ini, penulis membatasi makalah ini. Adapun hal yang akan
dibahas dalam makah ini antara lain, (a) Sejarah teori
strukturalisme; (b) Jenis teori strukturalisme; (c) Konsep teori strukturalime;
(d) Contoh analisis puisi dengan teori strukturalisme.
BAB II
PEMBAHSAN
1.2
Sinopsis
Gatotkaca
akrab kaliyan Abimanyu putranipun Arjuna. Satunggaling dinten Abimanyu rabi
kaliyan Utari putrinipun Karajaan Wirata, piyambakipun ngaku menawi taksih
jaka. Wekdal menika Abimanyu sampun nggadhahi garwa Sitisundari putrinipun
saking Kresna. Sitisundari ingkang dititipaken
wonten istana Gatotkaca mireng menawi garwanipunsampun rabi malih.
Pak
lik Gatotkaca ingkang nggadhahi wasta Kalabendana dumugi manggihi Abimanyu
kangge ngajak wangsul. Kalabendana inggih menika rayi wuragil Arimbi ingkang
nggadhahi wujudipun buta cebol ananging polos manahipun. Perkawis menika
ndadosaken Utari cemburu. Abimanyu kepeksa nyupata menawi leres badhanipun
sampun sesomahan kajaba Utari, pramila mbenjang piyambakipun badhe pejah
dikeroyok mungsuh.
Kalabendana
banjur madosi Gatutkaca kangge nglaporaken sikap Abimanyu. Gatotkaca ndukani
Kalabendana ingkang dianggep sampun kewanen nyampuri urusanipun Abimanyu.
Amargi keliwat emosi, Gatotkaca ngantos nggebug sirah Kalabendana. Senajan
pendamelipun ditumidakaken tanpa sengaja, nanging pak likipun menika pejah
sanalika.
Nalika
perang Baratayuda Abimanyu saestu pejah dikroyok Kurawa ing dinten menyang 13.
Enjangipun wonten ing dinten 14 Arjuna
kedadeyan males pejahipun Abimanyu kanthi menggal sirahipun Jayadrata. Duryudana
sedhih nalika mangertosi menawi adhik iparipun pejah. Piyambakipun ngutus Karna
nyerang markasipun Pandhawa ndalu menika. Karna banjur pangkat sanajan perkawis
menika nglanggar aturanipun perang.
Mireng
para Kurawa nyerbu wonten tengah ndalu, saking Pandhawa ugi ngirim Gatotkaca
kangge ngadhang. Gatotkaca dipilih amargi kotang antrakususma ingkang
dipungadhahi saged nuwuhaken cahya padhang.
Peperangan
ndalu menika medeni sanget. Gatotkaca kedadeyan mateni satuma Kurawa ingkang
nggadhahi wasta Lembusa. Nanging piyambakipun kelangan paklikipun inggih menika
Brajamaladan lan Brajawikalpa ingkang pejah sareng mungsuh-mungsuhipun sedaya,
ingkang nggadhahi wasta Lembusura lan Lembusana.
Gatotkaca
akhiripun ngadhep kaliyan Karna, ingkang gadhah senjata Kontawijaya.
Piyambakipun nyiptakaken kembaran cacah sewu tiyang dadosipun ndamel Karna
bingung. Saking pituduh bapakipun, inggih menika Batara Surya, Karna saged
manggihi Gatotkaca ingkang asli. Piyambakipun cucul senjata Konta menyang arah
Gatotkaca.
Gatotkaca
nyobi ngindar kanthi cara miber sainggil-inggilipun. Nanging arwah Kalabendana
dumadakan muncul nangkep Kontawijaya kaliyan nyampekaken kabar saking kahyangan
menawi Gatotkaca sampun dipuntetepaken ndalu menika.
Gatotkaca
pasrah kaliyan keputusan para dewata. Ananging piyambakipun gadhahi pesen
supados layonipun taksih saged dipunginakaken kangge mateni mungsuh.
Kalabendana sarujuk. Piyambakipun banjur njojoh puser Gatotkaca ngginakaken
senjata konta. Pusaka menika musnah nyawiji kaliyan wrangkanipun, inggih menika
kayu Mastaba ingkang taksih wonten salebeting padharan Gatotkaca.
Gatutkaca
sampun gugur sanalika. Arwah Kalabendana
banjur nguncalaken mayit menyang arah Karna. Karna kedadeyan mlumpat lan
lolos saking pati. Ananging kretanipun risak kedhawahan Gatotkaca ingkang miber
santer saking kahayangan. Pamburinipun, pecahan kreta kasebut mleset miber
samubarang arah lan mateni prajurit Kurawa ingkang wonten ing teparo.
Isi ingkang wonten cariyos “Gatotkaca Gugur” inggih
menika,
1.
Gatotkaca akrab kaliyan Abimanyu
putranipun Arjuna.
2.
Pak lik Gatotkaca ingkang nggadhahi
wasta Kalabendana dumugi manggihi Abimanyu kangge ngajak wangsul.
3.
Kalabendana banjur madosi Gatutkaca
kangge nglaporaken sikap Abimanyu.
4.
Nalika perang Baratayuda Abimanyu saestu
pejah dikroyok Kurawa ing dinten menyang 13.
5.
Mireng para Kurawa nyerbu wonten tengah
ndalu, saking Pandhawa ugi ngirim Gatotkaca kangge ngadhang.
6.
Peperangan ndalu menika medeni sanget.
7.
Gatotkaca akhiripun ngadhep kaliyan
Karna, ingkang gadhah senjata Kontawijaya.
8.
Gatotkaca nyobi ngindar kanthi cara
miber sainggil-inggilipun.
9.
Gatotkaca pasrah kaliyan keputusan para
dewata.
10. Gatutkaca
sampun gugur sanalika.
1.4
Analisi Stuktural
Pada Penafsiran
1.
Episode I
Nyariosaken Gatotkaca ingkang akrab kaliyan Abimanyu putranipun Arjuna. Satunggaling
dinten Abimanyu rabi kaliyan Utari putrinipun Karajaan Wirata, piyambakipun
ngaku menawi taksih jaka. Wekdal menika Abimanyu sampun nggadhahi garwa
Sitisundari putrinipun saking Kresna. Sitisundari ingkang dititipaken wonten istana Gatotkaca mireng
menawi garwanipunsampun rabi malih.
2. Episode II
Nyariosaken
Pak lik Gatotkaca ingkang nggadhahi wasta Kalabendana dumugi manggihi Abimanyu
kangge ngajak wangsul. Kalabendana inggih menika rayi wuragil Arimbi ingkang
nggadhahi wujudipun buta cebol ananging polos manahipun. Perkawis menika
ndadosaken Utari cemburu. Abimanyu kepeksa nyupata menawi leres badhanipun
sampun sesomahan kajaba Utari, pramila mbenjang piyambakipun badhe pejah
dikeroyok mungsuh.
3.
Episode III
Nyariosaken
proses perang Baratayuda Nalika perang Baratayuda Abimanyu saestu pejah
dikroyok Kurawa ing dinten menyang 13. Enjangipun wonten ing dinten 14 Arjuna kedadeyan males
pejahipun Abimanyu kanthi menggal sirahipun Jayadrata.
4. Episode IV
Njabaraken
proses kedadeanipun perang Nalika perang Baratayuda Abimanyu saestu pejah
dikroyok Kurawa ing dinten menyang 13. Enjangipun wonten ing dinten 14 Arjuna kedadeyan males
pejahipun Abimanyu kanthi menggal sirahipun Jayadrata. Duryudana sedhih nalika
mangertosi menawi adhik iparipun pejah. Piyambakipun ngutus Karna nyerang
markasipun Pandhawa ndalu menika. Karna banjur pangkat sanajan perkawis menika
nglanggar aturanipun perang.Mireng para Kurawa nyerbu wonten tengah ndalu,
saking Pandhawa ugi ngirim Gatotkaca kangge ngadhang. Gatotkaca dipilih amargi
kotang antrakususma ingkang dipungadhahi saged nuwuhaken cahya
padhang.Peperangan ndalu menika medeni sanget. Gatotkaca kedadeyan mateni
satuma Kurawa ingkang nggadhahi wasta Lembusa. Nanging piyambakipun kelangan
paklikipun inggih menika Brajamaladan lan Brajawikalpa ingkang pejah sareng
mungsuh-mungsuhipun sedaya, ingkang nggadhahi wasta Lembusura lan
Lembusana.Gatotkaca akhiripun ngadhep kaliyan Karna, ingkang gadhah senjata
Kontawijaya. Piyambakipun nyiptakaken kembaran cacah sewu tiyang dadosipun
ndamel Karna bingung. Saking pituduh bapakipun, inggih menika Batara Surya,
Karna saged manggihi Gatotkaca ingkang asli. Piyambakipun cucul senjata Konta
menyang arah Gatotkaca.Gatotkaca nyobi ngindar kanthi cara miber
sainggil-inggilipun. Nanging arwah Kalabendana dumadakan muncul nangkep
Kontawijaya kaliyan nyampekaken kabar saking kahyangan menawi Gatotkaca sampun
dipuntetepaken ndalu menika.Gatotkaca pasrah kaliyan keputusan para dewata.
Ananging piyambakipun gadhahi pesen supados layonipun taksih saged
dipunginakaken kangge mateni mungsuh. Kalabendana sarujuk. Piyambakipun banjur
njojoh puser Gatotkaca ngginakaken senjata konta. Pusaka menika musnah nyawiji
kaliyan wrangkanipun, inggih menika kayu Mastaba ingkang taksih wonten
salebeting padharan Gatotkaca.
5.
Episode V
Ngisahaken menawi
Gatotkaca akhiripun gugur wonten salebeting perang Baratayuda Gatutkaca sampun
gugur sanalika. Arwah Kalabendana banjur
nguncalaken mayit menyang arah Karna. Karna kedadeyan mlumpat lan lolos saking
pati. Ananging kretanipun risak kedhawahan Gatotkaca ingkang miber santer
saking kahayangan. Pamburinipun, pecahan kreta kasebut mleset miber samubarang
arah lan mateni prajurit Kurawa ingkang wonten ing teparo.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar